Arbenigeddau Bangor yn rhoi llawenydd y llais yn 么l i John
Mae arbenigeddau arloesol ym Mhrifysgol Bangor wedi golygu fod g诺r a gollodd y defnydd o鈥檌 lais yn dilyn triniaethau canser ddwy flynedd yn 么l, bellach yn gallu cyfathrebu yn ei lais synthetig ei hun.
Yn ail bennod cyfres DRYCH ar S4C nos Sul, 28 Ebrill, ceir hanes cyn-aelod staff y Brifysgol, John Wyn Jones, o Fiwmares, ac ymdrechion鈥檙 Uned Technolegau Iaith yng Nghanolfan Bedwyr, Canolfan Gwasanaethau, Technoleg ac Ymchwil Cymraeg Prifysgol Bangor, i greu llais synthetig ar ei gyfer.
(O'r chwith) Delyth Prys, John Wyn a'i wraig, Nan. Delwedd: Ffilmiau Twm Twm
Ac yntau wedi ennill bywoliaeth fel llefarydd ar ran y Brifysgol ac yn flaenor yn hoff o gymanfa ganu yn ei gapel lleol, teg fyddai dweud fod y llais wedi bod 芒 safle bwysig ym mywyd proffesiynol a phersonol John. Ac wrth hamddena hefyd, wrth gwrs 鈥� yn arbennig wrth ddilyn hynt clwb p锚l-droed Everton ei fachgendod yn rhan o gymuned Gymraeg dinas Lerpwl. Pan ddeallodd ef a鈥檌 wraig, Nan, fod arbenigeddau鈥檔 ymwneud 芒 lleisiau synthetig yn cael eu datblygu gan yr Uned Technolegau Iaith, ychydig lathenni o hen swyddfa John, penderfynodd gysylltu 芒鈥檙 Uned. Roedd y project yn bartneriaeth rhwng y Brifysgol a Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr.
Mae rhaglen 鈥楲leisiwr鈥� yr Uned Technolegau Iaith yn feddalwedd sy鈥檔 creu llais synthetig Cymraeg yn seiliedig ar gorpws o seiniau cynhenid i鈥檙 iaith. Noddwyd datblygu鈥檙 rhaglen gan Llywodraeth Cymru a diben y project yw creu lleisiau synthetig personol i gleifion sydd ar fin colli eu gallu i siarad o ganlyniad i gyflyrau megis Clefyd Niwronau Echddygol a Chanser y Gwddf. Trwy ddefnyddio cyfrifiadur, ff么n neu dabled, mae Lleisiwr yn galluogi cleifion fel John i deipio neges yn eu dewis iaith a chwarae clip sain o鈥檙 neges yn eu llais synthetig unigryw hwy.
Mae鈥檙 broses wedi鈥檌 seilio ar y we, gyda chleifion yn recordio testun sydd wedi鈥檌 ddarparu iddynt ar ffurf promptiau ar gyfer pob iaith. Yn achos John, roedd y gallu i recordio鈥檙 testun eisoes wedi ei golli ond, gan ddefnyddio clipiau sain o archif y teulu a chyfraniadau gan aelod o鈥檌 deulu i raglen Lleisiwr, aeth peirianwyr meddalwedd ac arbenigwyr ieithyddol yr Uned ati i ail-greu ei lais.
Yn ymddangos ar y rhaglen mae Pennaeth yr Uned Technolegau Iaith, Delyth Prys, ynghyd 芒 Phrif Ddatblygwr Meddalwedd yr Uned, Dewi Bryn Jones, a鈥檙 Lladmerydd Technoleg a Systemau, Stefano Ghazzali. Wrth drafod rhaglen Lleisiwr a鈥檙 gwaith o ddatblygu llais John, meddai Delyth:
鈥淩oedden ni mor falch i allu helpu John Wyn a chleifion eraill sydd wedi colli鈥檙 gallu i siarad. Pan gysylltodd Nan gyda ni gyntaf, roedden ni鈥檔 meddwl ei bod hi鈥檔 rhy hwyr i helpu John, ac mae鈥檔 llawer gwell medru recordio claf cyn iddyn nhw golli鈥檜 llais. Ond gyda help hen glipiau ac aelod arall o鈥檙 teulu, fe wnaethon ni lwyddo i greu llais sydd yn swnio鈥檔 eithaf tebyg i John. Rydyn ni鈥檔 gobeithio gwneud mwy o ymchwil yn y maes yma i wella鈥檙 dechnoleg a helpu mwy ar gleifion Cymraeg eu hiaith.鈥�
Am fwy o wybodaeth yngl欧n 芒 rhaglen Lleisiwr, ewch i .
Bydd 鈥楧RYCH: Achub Llais John鈥� yn cael ei darlledu am 9pm ar 28 Ebrill ar S4C.
Dyddiad cyhoeddi: 24 Ebrill 2019